اصول و روش کلاس داری
و تدریس از دیرباز مورد توجه بسیاری از دبیران ، معلمان و مربیان بوده و آنها بدون
غفلت از این موضوع همیشه به دنبال این بوده اند که بتوانند با یک شیوه جدید و نوین
یک کلاس مورد قبول خود و مورد علاقه دانش آموزان را ارائه نمایند .
یک موضوع خیلی مهم و
آن این است که مشکل عمده مادر جامعه کنونی ایران از لحاظ آموزشی کمبود معلم و مربی
نیست ، بلکه کمبود مربی و معلم آن به شیوه کلاس داری مورد علاقه شنوندگان به ویژه
جوانان است .
اگر مربیان و معلمان
نظام آموزشی جدید بتوانند یک روش خوب برای برقراری ارتباط بین شاگرد و استاد
برقرار نمایند و از حالات خشک سخنرانی در کلاس درس دوری نمایند و سعی بر آن داشته
باشند که کلاس خشک به یک مکان خیلی جذاب و فعال تبدیل شود آن وقت است که مدرسه و
کلاس مکان آموزشی از حالت خشک تئوری خارج شده و به مکان عملی و علمی تبدیل می گردد
. اگر مربی بتواند کلاس جذاب و با نشاط ، زنده و متنوع برگزار نماید و به طوری که
دانش آموزان احساس خستگی نکنند ، کلاس ها پر جمعیت و مربیان و معلمان هم در امر
تدریس و کلاس داری موفق خواهند بود و خیلی بهتر و زودتر به اهداف خود خواهند رسید
.
ü اصول کلاس داری جذاب برای یک مربی
موفق
هر مربی که بخواهد یک کلاس موفق داشته باشد باید چند شرط را
ابتدا برای خود طرح و جواب بدهد :
1) بداند ( تخصص ) 2) بتواند ( مدیریت توان ) 3) بخواهد ( اراده )
برخی از دانشمندان
علم تربیت بر این باورند که هر مربی باید به چهار نکته توجه نماید :
1) چه چیزی تدریس می
کند 2) به چه کسی می آموزد 3) چرا می آموزد
4)چگونه باید بیاموزد
.
در روش کلاس داری
موفق هر مربی باید به دو نکته خیلی اساسی و مهم توجه کند و آن اینکه روش عملی و
روش علمی که در این دو روش عوامل خیلی مهمی وجود دارد که باید هر دو روش را با هم
ادغام نماید و نتیجه را بعنوان بهترین الگوی تدریس اجرا نماید ، در آن صورت است که
می تواند گفت با توجه به نتیجه این دو روش علمی و عملی علل موفقیت یک مربی موارد
زیر است :
ü عوامل موفقیت یک مربی :
1) عشق به تدریس 2) نظم و انضباط 3) نظم زمانی 4)
تنوع در تدریس و کلاس داری 5) تسلط داشتن بر همه شرایط کلاس و درس 6) قدرت بیان
7) نداشتن اضطراب و کنترل اعصاب
8) استفاده از شیوه‌های نمایشی در تدریس و تغییر لحن در مطالب
9) آشنایی با نحوه ارتباط با نسل جوان در کلاس
10) آشنا به زبان مخاطبان 11)
نداشتن تکیه کلام منفی
12) اعتماد به شاگران 13)
تشویق شاگردان به سؤال
14) پوشش مناسب و زیبا 15)
دارای لحنی زیبا و خوش خط
16) صحبت
پس نباید این اصول ذکر شده بالا از مشتقات علمی و عملی برای بهتر برگزار کردن
کلاس و اصول صحیح روش کلاس داری می باشد .
یک معلم آگاه و دلسوز برای اینکه بتواند یک نوع رابطه صحیح و درست را در کلاس
درس برای تحرک و فعالیت شاگردان فراهم نماید باید نسبت به عوامل محیطی آگاهی داشته
و با دید باز نسبت به مسائل آموزشی نگاه کند و یک نوع رابطه و شرایط را فراهم
نماید که شاگرد کلاس درس را از آنِ خود بداند و احساس آرامش نماید و این فراهم نمی
گردد مگر با سعی و تلاش یک معلم آگاه به فن و اصول کلاس داری نباشد .
اگر معلمان و مربیان بر آن سعی دارند که کلاس درس آنها سر و گردنی از همه
بالاتر داشته باشد تا اینکه اثبات نماید که در نحوه تدریس و کلاس داری از دیگران
موفق تر است ، اما در واقع چنین نیست که هر کسی از لحاظ علمی بالا باشد می تواند
یک معلم و مربی موفق باشد بلکه زمانی می تواند موفق گردد که به اصول و روش برگزاری
یک کلاس موفق آگاه و بعد آن را بکار ببرد .
ü توصیه‌های خیلی مهم کلاس داری
یک نکته خیلی مهم و آن اینکه روش موفقیت یک کلاس درس بستگی
به ذوق وسلیقه خود مربی دارد و بگویم که فقط باید روی یک خط و روش حرکت کرد این
نیست بلکه بستگی به خود مربی دارد .
الف) آرام و شمرده
تدریس کنید :
نحوه تدریس یعنی به صورت آرام و شمرده
شمرده تدریس در کلاس به توجه به سن و سال شاگردان یکی از روشهای است که در بهتر
برگزار نمودن کلاس درس مؤثر است .
ب) عدم تبعیض بین
شاگردان .
پ) تحرک دست و پا
هنگام تدریس در کلاس :
تحرک دست و پا هنگام تدریس به این
معنی که مربی در هنگام توضیح و شرح درس با اشاره و حرکت در مسیر کلاس می تواند جلب
توجه کند چون ثابت شدن در روی صندلی و یا اینکه در یک نقطه به شیوه سخنرانی زمینه
یک خواب آرام را فراهم می کند .
برای جلوگیری از هواس
پرتی شاگردان در کلاس نیاز به حرکت اصولی و درست و حرکت دست و پا هنگام شرح مطالب
به شیوه‌ای که آن حرکات موزون و هماهنگ با تدریس و مترادف و تکمیل کننده بحث کلاس
درس باشد . مانند زمانی که زمینه بحث خداشناسی در کلاس اخلاق و یادگیری درسها پیش
می آید با حرکات دست و چشم و خلوص نیت در چهره یک حالت عرفانی را در خود بوجود
آورد تا اینکه شاگردان بهتر بتوانند موضوع را درک کنند .
ت) رعایت مقدار
تدریس :
در این رابطه مربی و یا معلم با یک
طرح درس کامل برای دوره یک ماهه و یا کوتاهتر می‌تواند زمینه رشد و ترقی کلاس را
فراهم کند چون با این کار هم برنامه ریزی مکانی و زمانی از لحاظ مدیریتی انجام
داده و کارها بر اساس نظم و در عین حال خوش آیند به پیش می رود .
یک معلم باید با
رعایت مقدار تدریس تمیز دادن موضوعات درس سعی بر آن نماید که سلسله مراتب طبقات
درس را رعایت کرده تا موضوعات بر اساس نوبت خود قابل هضم باشد .
ث) مطالب مورد تدریس
را در ابتدای کلاس روی تخته یادداشت کنید :
با توجه با نوشتن موضوع روی تخته برای شاگردان روشن می شود که موضوع درس چه
چیزی می باشد و هنگام شرح مطالب همیشه به یک طرف رو نکند بلکه گاهی به موضوعات روی
تخته و گاهی به طرف شاگردان رو کند .
هنگام نوشتن مطالب
روی تخته بعضی مواقع بدون در نظر گرفتن یک زمان خاص به شاگردان یک نگاه کوتاه
داشته باشد تا بعضی مواقع واکنش شاگردان را نسبت به خود بدانیم [ بعضی موافع
شاگردان حرکاتی اضافی و شکلک اضافی را اجرا می کنند که نیاز هست بدانیم ] البته در
قبال واکنش آنها نیاز به تنبیه نیست بلکه همین کافی است که بدانیم در واقع این
گونه حرکات شجاعی و سرعت در دقت در عمل یک مربی را برای شاگردان ثابت می کند .
ج) در نحوه تدریس
برای یادگیری مطالب زیاد از شکل استفاده کنید :
استفاده از مثال و داستان برای ارائه
بهتر موضوعات درس خیلی نیاز است و در واقع غذای یک تدریس خوب استفاده از مثال و
نمونه است . اگر چه مطالب خیلی مشکل و قابل هضم برای شاگردان هم نباشد با وجود یک
مثال و داستان که شاگردان با آن موضوع آشنا باشند خیلی راحت تر می توانند موضوع را
بفهمند و حتی در موقع امتحان درس با وجود شکل توضیحی درس می توانند مطالب فرار درسی را خیلی زود به یاد بیاورند وقتی
از شوق خوشحالی مطالب درس داستان یا همان شکل را برای اثبات موضوع خود می نویسند
.
بنابراین یک مربی
موفق مربی هست که برای مطالب ارائه شده بر اساس طرح درس کلاس باید مثالها و نمونه‌های
عینی خیلی ساده که بچه ها هر روز در محیط اجتماعی خود با آن سر و کار دارند آماده
کرده و در کلاس بر اساس موضوعات آنها را برای مکمل تعریف و تدریس خود بیان کند .
استفاده از نمونه و شکل و اتفاقات واقعی محیط اجتماعی برای ارائه بهتر مطالب از
اول ابتدایی تا مدارج عالی وحتی بالاتر هم نیاز و غذای اصلی کلاس درس می باشد .
ح) سعی نکنید که
اشتباهات خود را توجیه کنید :
اگر یک معلم در تشریح یک بحث و توضیح
دادن آن توانایی کافی نداشت و یا اینکه نتوانست جواب یک سؤال را بخوبی بدهد نباید
کاری کند که عدم جواب و یا عدم ندانستن جواب سؤال را برای خود و دیگران به روشی
غلط توجیه نماید ، چون اشتباهات زمینه ساز عدم فعالیت معلم برای پیدا کردن جواب
مسئله و موجب کاهش جلب توجه دانش آموزان در کلاس درس را فراهم می‌کند .
اگر از یک مربی یک
رفتار نادرست و غیر صحیح سر بزند معلم سعی نکند که آن را برای خود و شاگردان توجیه
نماید بلکه سعی در رفع و اصلاح آن کرده و زمینه ساز اصلاحات بعدی را هم برای خود و
هم برای شاگردان فراهم نماید .
خ) از روش سخنرانی
و زیاد حرف زدن پرهیز نمایند :
بدترین روش برای
ارائه مطالب آموزشی در مدرسه و یا مکانهای آموزشی روش سخنرانی می باشد چون در این
گونه اسلوب فرد در یک مکان مشخص و حالتی خشک و بدون تحرک و حتی بدون تغییرات لحنی
در نت صداها شروع به ارائه مطالب می کند که در کل زمینه یک خواب آرام فراهم می‌نماید
.
آقای قرائتی برای یک
کلاس 60 دقیقه‌ای در یک برنامه تلویزیونی در سال 85 در روش سخنرانی چنین بیان کرده است که :
20 دقیقه اول کلاس دل
است یعنی با دل و اشتیاق کامل مطالب و به محیط و تغییرات آن توجه می‌نمایند ، 20
دقیقه دوم فقط گوش می دهند و اصلاً متوجه بحث نمی شوند ، 20 دقیقه سوم علاوه بر
اینکه اصلاً گوش نمی
دهند بلکه امکان زدن حرفهای زشت و ناپسند به فرد سخنران هم وجود دارد .
پس فرد سخنران نیاز
است که ابتدا سراغ مخاطبان برود و زبان ویژه او را پیدا کند و اگر دید که سخت است
یک راه میانبر را انتخاب کند و در واقع آن زبان خوش و زبان حال آن کلاس است .
* بنابراین یک مربی
موفق کسی است که به موافق خوراک بیشتر بدهد و مخالف را بی تفاوت و باتقویت و بی
تفاوت را به موافق تبدیل کند و این روش نیاز به یک اصول کلی و آشنایی با روش و
اسلوبهای کلاس داری می باشد و در واقع علاوه بر آشنایی به اصول و فنون کلاس داری
مربی نیاز به قدرت بیان بالایی دارد و قدرت بیان یک معلم امر طبیعی است . البته
مقداری از آن اکتسابی می باشد ولی امور طبیعی یا ارثی را با تمرین و اکتساب تقویت
باید کرد . مثال علاقه یک فرد در یک زمینه خاص که جزء استعداد او می باشد و این
استعداد را باید با تمرین تقویت کرد .
در پایان مطالب به
این نکته خیلی مهم اشاره می کنم که امید است یک روزی تمام مربیان ایران اسلامی
علاوه بر معلمی و دانایی در فن خود در ابتدا به فن و روش کلاس داری آشنایی کافی
داشت تا اینکه بتوانند با نسل جدید کلاس که روز به روز مثل آب یک رودخانه دائماً
در حال جریان است یک نوع رابطه خوب و عاطفی را بر قرار کرده و زبان حال آنها را
شناخته و بتوانند با آنها صحبت نمایند تا اینکه آیندگان نسل جوان از ما و همگی
مربیان راضی و خشنود باشند .
((نویسنده: مسعود یعقوبی کارشناس مدیریت))
